Reakcja na stres i sposoby radzenia sobie ze stresem

   W dzisiejszych czasach nie musimy już walczyć o przeżycie uciekając przed dzikimi zwierzętami, ale to nie oznacza, że współcześnie nasz organizm nie odczuwa stresu, stresory są to sytuacje z zewnątrz, ale także i z wewnątrz naszego organizmu, dlatego poza czynnikiem stresującym jaki na nas działa ogromne znaczenie ma to jaka jest nasza ocena tego stresora, jak my go postrzegamy.

Dlaczego ludzie różnie reagują na stres?
Teoria stresu psychologicznego Lazarusa i Folkman mówi tym, że stres to "określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi". Oznacza to, że nie chodzi o samą sytuację ani o człowieka który ją przeżywa, lecz o to, że w sytuacji stresu następuje konfrontacja posiadanych przez człowieka przekonań, wartości i umiejętności z wymaganiami, ograniczeniami i zasobami, jakie wnosi sytuacja.

Richard Lazarus zaobserwował, że każdy z nas inaczej ocenia daną sytuację, również to jak bardzo jest ona zagrażająca i stresująca, nazwał to oceną poznawczą.

Ocena poznawcza
Na pierwszym etapie, jakim jest ocena poznawcza określamy więc jakie znaczenie ma dla nas sytuacja, czy jest pozytywna, negatywna czy mało istotna. Jakie ma dla nas znaczenie, czy traktujemy ją jako korzyść, zagrożenie (czyli co może się stać), wyzwanie (ocena tego jaka jest możliwość opanowania sytuacji), stratę lub szkodę (co już się wydarzyło).

Oceniamy też nasze zasoby: fizyczne np. samopoczucie i zdrowie, psychologiczne, np. motywację i poczucie własnej wartości, społeczne, np. wsparcie bliskich, materialne, np. finanse. itp. oraz stopień zagrożenia, istnienie alternatywnych sposobów radzenia sobie z zagrożeniem, zmienne sytuacyjne (np. lokalizacja źródła zagrożenia, ograniczenia sytuacyjne, czynniki osobowościowe), hierarchia potrzeb człowieka, cenione wartości, system przekonań, dyspozycja do określonych sposobów reagowania.

Style radzenia sobie ze stresem
Na drugim etapie jeżeli ocenimy sytuację jako zagrożenie, wyzwanie lub stratę będziemy starali się jakoś sobie z nią poradzić. Tutaj możemy wyróżnić dwa główne style radzenia sobie,

•    pierwszy z nich skoncentrowany jest na emocjach - będziemy się starali działać tak, aby zminimalizować negatywne emocje, np. aby zmniejszyć napięcie i lęk mogę spróbować relaksacji.
•    drugi styl radzenia sobie jest skoncentrowany na problem - dążymy do zmiany sytuacji lub swojego zachowania by rozwiązać problem, np. gdy stresuje mnie wystąpienie publiczne mogę spróbować przygotować się do niego najlepiej jak to jest możliwe i przećwiczyć je w obecności bliskiej osoby.

Jeżeli chodzi o style radzenia sobie to Lazarus, Folkman i in wyróżnili:
•        Konfrontowanie się: agresywne i asertywne wysiłki wykonywane w celu zmiany sytuacji
•        Dystansowanie się: dystansowanie się od problemu i pomniejszanie znaczenia sytuacji
•        Samokontrola: samoregulowanie własnych emocji i własnych działań
•        Poszukiwanie wsparcia społecznego: szukanie informacyjnego, materialnego i emocjonalnego wsparcia
•        Przyjmowanie odpowiedzialności: uznawanie własnej odpowiedzialności za rozwiązanie problemu
•        Ucieczka – unikanie: myślenie życzeniowe oraz wysiłki mające na celu uniknięcie problemu
•        Planowe rozwiązywanie problemu: skoncentrowanie na przemyśleniu rozwiązania problemu i zmianie sytuacji
•        Pozytywne przewartościowanie: nadanie pozytywnego znaczenia sytuacji skoncentrowane na osobistym rozwoju

Każdy z wymienionych sposobów radzenia sobie ze stresem spełnia zarówno funkcję rozwiązywania problemów, jak i regulacji emocji. Każdy z nich może być ukierunkowany na "ja" a także na otoczenie i każdy może odnosić się do przeszłości i teraźniejszości (szkoda - strata), albo do przyszłości (zagrożenie lub wyzwanie).

Sposoby radzenia sobie ze stresem zależą od różnych czynników, przede wszystkim od płci, wieku oraz cech osobowości (głównie introwersji i ekstrawersji), odczuwanego niepokoju, tego czy i jaką odczuwamy kontrolę, a także od rodzaju stresora. Szczególne znaczenie w procesie radzenia sobie ze stresem ma wsparcie społeczne, które wpływa na zwiększenie zdolności do wytrwałej i skutecznej z nim walki.

Najbardziej optymalne i konstruktywne jest postrzeganie stresujących wydarzeń jako wyzwania. Jeżeli dodatkowo uważamy, że nasze możliwości są wystarczające, to wtedy stres jest dla nas motywujący i napędza do działania zamiast paraliżować.

Jeżeli chciałbyś przyjrzeć się swoim sposobom radzenia sobie ze stresem zapraszamy Cię do gabinetu. Jeżeli czujesz, że potrzebujesz pomocy umów się na konsultację.

    #Stres, #StrategieRadzeniaSobieZeStresem, #Zasoby, #StylSkoncentrowanyNaEmocjach, #StylSkoncentrowanyNaRozwiązaniu, #OcenaPoznawcza

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•    Lazarus R.S.: Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne, 3-4, 2-39, 1986.
•    Makowska H., Poprawa R. Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia w: Dolińska-Zygmunt G. (2001) (red.), Podstawy psychologii zdrowia (s.87-118). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
•    Selye H.: Stres okiełznany. PIW, Warszawa 1977. 
•    Terelak J.: Psychologia stresu. Wydawnictwo Branta, Warszawa 1995