Jakie są najczęściej występujące zaburzenia lękowe i czym się różnią między sobą? cz. 1

     Jednymi z najczęściej występujących i rozpoznawanych zaburzeń lękowych są: 
•                Zaburzenia lękowe uogólnione
•                Zaburzenia lękowe z napadami paniki
•                Zaburzenia lękowe w postaci fobii (fobie proste, agorafobia, fobia społeczna)
•                Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
•                Zaburzenie stresowe pourazowe
•                Ostra reakcja na stres
•                Zaburzenia adaptacyjne
•                Zaburzenia dysocjacyjne
•                Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
•                Neurastenia i zespół Derealizacji-Depersonalizacji 

     Zaburzenie lękowe uogólnione

Charakteryzuje się przewlekłym lękiem wolnopłynącym, czyli poczuciem nieokreślonego zagrożenia utrzymującego się niezmiennie przez wiele dni a nawet miesięcy, charakterystyczne jest tutaj ciągłe zamartwianie się i „tworzenie katastroficznych scenariuszy”. Przedmioty zamartwiania się mogą być różne: zdrowie własne lub członków rodziny, sytuacja finansowa, zawodowa i wiele innych. Osoby doświadczające tego zaburzenia ciągle analizują możliwe scenariusze, ma to dać im większe poczucie kontroli, by „być przygotowanym na najgorsze”, w konsekwencji jednak doświadczają ciągle nowych problemów i więcej niepewności. Wewnętrzny niepokój bardzo utrudnia a czasem nawet uniemożliwia odpoczynek, co najczęściej nasila lęk. Często pojawiają się też drażliwość, problemy ze snem, bóle ciała - głowy i kończyn, napięcia mięśni, szybkie męczenie się, zaburzenia pokarmowe. Charakterystyczne jest również poczucie bycia w potrzasku i lęk przed utratą kontroli nad sobą i życiem. Zaburzenie to występuje u około 5% osób, dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Zaburzenie lękowe z napadami paniki

Charakteryzuje się nieoczekiwanym i szybko narastającym uczuciem zagrożenia i przerażenia, może trwać od kilku minut do nawet kilkunastu godzin. Początkowe ataki trwają zwykle krótko, jednak wraz z rozwojem zaburzenia stają się coraz częstsze i coraz dłuższe. Wtedy pomiędzy napadami paniki najczęściej występują okresy oczekiwania na ich wystąpienie, co skutkuje brakiem możliwości odpoczynku, jest to tzw. lęk antycypacyjny, czyli lęk przed lękiem.

Atakom paniki towarzyszą objawy z ciała: dreszcze, kołatania serca, zawroty głowy, bóle w klatce piersiowej, duszności, uczucie dławienia się, zaburzenia somatyczne, natłok myśli, poczucie utraty kontroli nad sobą. Wtedy najczęściej chory obawiając się o swoje życie szuka pomocy, wzywa pogotowie lub pojawia się w nim bardzo silna potrzeba ucieczki i powrót do bezpiecznego miejsca jakim jest dom, czy udanie się w okolice szpitala, gdzie można w razie czego uzyskać pomoc. Gdy osoba znajduje się w sytuacji, gdzie „ucieczka jest utrudniona i nie ma dostępu do pomocy” również mogą pojawiać się ataki paniki (wtedy już wtórne i utrwalone).

W konsekwencji powstaje błędne koło lęku, atak paniki wywołuje pewne objawy, których występowanie wzmaga lęk, starając się unikać miejsc lub sytuacji, w których doszło do ataku, cały czas żyjemy w lęku przed lękiem. Niestety unikanie i ciągłe myślenie o lęku jedynie go wzmacniają i utrwalają. Napady paniki często występują w różnych zespołach zaburzeń np. depresyjnych, towarzyszą agorafobii czy fobii specyficznej. Tutaj jednak są opisywane jako osobny zespół napadowy. Częstość występowania lęku napadowego to 1,5 do 3%, występuje dwu- a nawet trzykrotnie częściej u kobiet. Izolowane napady paniki mogą występować nawet u 7-9% populacji.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Kiedyś nazywane były zespołem natręctw lub nerwicą natręctw, występuje ono u około 0,8 do 1% populacji, u około 3% pacjentów zgłaszających się do psychiatry, równie często u kobiet jak i mężczyzn (u mężczyzn to zaburzenie rozwija się jednak odrobine wcześniej).

Istotą tego zaburzenia są nawracające myśli (obsesje) i/lub czynności (kompulsje). Natrętne myśli mają charakter idei, wyobrażeń, rytuałów myślowych czy nadmiernego „przeżuwania myśli”, które pojawiają się w sposób stereotypowy i nawracający. Są często przykre, pojawiają się wbrew woli i budzą sprzeciw a osoba, która ich doświadcza próbuje się im często bezskutecznie przeciwstawić. Są jednak rozpoznawane jako własne myśli mimo tego, że często nie można ich kontrolować. Treść myśli natrętnych może być bardzo różna, może wiązać się z obawą przed zrobieniem krzywdy bliskiej osobie, przed utratą kontroli, przed zrobieniem czegoś nieakceptowanego społecznie. Myśli obsesyjne występują w tym zaburzeniu zawsze.

Czynności natrętne mają najczęściej charakter rytuałów czy przymusu unikania, ich celem jest ochrona przed lękiem lub neutralizowanie wyobrażonego zagrożenia zarówno ze strony otoczenia jak i samego siebie. Są przymusowe, często niemożliwe do opanowania a przeciwstawianie się im nasila lęk i napięcie a także je same. W przeciwieństwie do obsesyjnych myśli kompulsje mogą, ale nie muszą występować w tym zaburzeniu.

Doświadczanie tych objawów znacząco dezorganizuje życie, ale wiąże się też z dużym wstydem, być może dlatego wiele osób nie zgłasza się z nimi do lekarza. U podstaw zaburzenia znajduje się duży lęk, myśli dotyczą wyłącznie spraw, których dana osoba się boi i do których nie chce dopuścić, podejmowane czynności mają zapobiegać realizacji tych myśli, pacjent uważa, że jeśli wykona odpowiednią sekwencję czynności, to pozwoli mu to na uniknięcie złych wydarzeń. Jednak nigdy nie jest do końca zadowolony z jakości i ilości tych czynności, co najczęściej prowadzi do powtarzania ich aż do zmęczenia fizycznego.

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

Fobia prosta (swoista)

     Charakteryzuje się silnym, nadmiernym lękiem przed konkretnymi przedmiotami, zwierzętami czy zjawiskami. Ten strach wywołany jest obecnością lub wyobrażeniem sobie danej sytuacji/przedmiotu. Kontakt rzeczywisty z bodźcem fobicznym prawie zawsze wywołuje natychmiastową reakcję strachu na ten bodziec lub strachu wywołanego atakiem paniki. Wyróżniamy bardzo wiele różnych fobii.

Specyficzną odmianą fobii jest agorafobia czyli lęk przed otwartą przestrzenią, ale i przed sytuacjami z których trudno się wydostać w celu uzyskania pomocy (przebywaniem w miejscach publicznych, przed podróżowaniem), przed wyjściem z domu a nawet przed przebywaniem w domu samemu. Lęk związany jest z wystąpieniem jakiegoś nieszczęścia, ataku paniki i trudnością w otrzymaniu pomocy.

Występuje głównie u kobiet, (może występować również z klaustrofobią, czyli lękiem przed zamkniętą przestrzenią). Jako, że przestrzeni trudno jest uniknąć i trudno też ją do końca zdefiniować jest to zaburzenie trudne do leczenia, może występować bez lub z atakami paniki, może być też następstwem lęku napadowego.

Fobia społeczna

     To intensywny strach przed jedną lub wieloma sytuacjami społecznymi i/lub przed wystąpieniami publicznymi, szczególne znaczenie ma tutaj lęk przed nadmiernym zainteresowaniem i ekspozycją w tych społecznych sytuacjach. Osoba doświadczająca fobii społecznej obawia się, że jej zachowanie (w tym okazywane obawy lękowe) są obserwowane przez innych i zostaną skrytykowane, wywołają upokorzenie, zawstydzenie i odrzucenie. Występuje częściej u kobiet. Jej występowanie ocenia się od 3 do 13% w populacji ogólnej.

Fobia społeczna prowadzi do unikania sytuacji społecznych i innych ludzi, zabierania głosu, może być uogólniona (unikanie większości sytuacji społecznych) lub specyficzna (unikanie konkretnych sytuacji jak np. rozmowa z przełożonym, publiczne tańczenie, jedzenie)

Fobia społeczna jest dodatnio skorelowana z niską, niestabilną samooceną, wysokimi aspiracjami i niską tolerancją na krytykę z reguły powstają w wieku młodzieńczym, czasami już w dzieciństwie, rzadko powyżej 25 r.ż. Charakterystyczne są dla niej również objawy z ciała, szczególnie: czerwienienie się, nadmierne pocenie się oraz suchość w ustach. Występować może również obawa przed zwymiotowaniem i trudność z wysławianiem się.

Pamiętaj, że zaburzenia lękowe można z powodzeniem leczyć. Jeżeli masz wątpliwości, co do swojego stanu zdrowia rozważ kontakt ze specjalistą. On pomoże Ci ocenić czy zmagasz się z zaburzeniami lękowymi.

     #ZaburzeniaLękowe, #ZaburzeniaLękoweUogólnione, #ZaburzeniaLękoweZNapadamiPaniki, 

      #ZaburzeniaObsesyjnoKompulsyjne, #FobiaSpołeczna, #FobiaProsta, #FobiaSpecyficzna, #Agorafobia

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
·         Nitka-Siemińska A. Zaburzenia lękowe - charakterystyka i zasady leczenia. Forum medycyny rodzinnej 2014; 8(1): 37-43
·         Święcicki Ł. Lęk i zaburzenia lękowe - poradnik dla pacjentów i ich rodzin. 
·         Cierpiałkowska L. (2015). Psychopatologia Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
·         Pużyński, Rybakowski, Wciórka (2011). Psychiatria. T 2. Wrocław: Elsevier Urban & Partner