Jakie są najczęściej występujące zaburzenia lękowe i czym się różnią między sobą? cz.2

Zaburzenie stresowe pourazowe lub Zespół Stresu Pourazowego (PTSD)
Jest to rodzaj zaburzenia lękowego, które powstaje głównie w wyniku narażenia na bodziec traumatyczny (silnie stresujący). Może być nim pośrednie lub bezpośrednie narażenie życia lub zdrowia, bycie świadkiem lub uczestnikiem sytuacji traumatycznej takiej jak śmierć, przemoc, wypadek czy konflikty zbrojne, a także długotrwała ekspozycja na bodźce o takim charakterze.

Prawdopodobieństwo powstawania PTSD, w grupie osób, które były narażone na takie bodźce kształtuje się w okolicach 3 do 58% (różne wydarzenia w różnym stopniu wpływają na powstawanie PTSD) zwiększa się, gdy reakcją na ww. sytuacje było silne uczucie strachu i bezradności. Osoba z PTSD przeżywa wciąż na nowo traumatyczne wydarzenie, najczęściej w postaci koszmarów sennych lub flashbacków (jest to coś w rodzaju wyobrażenia lecz bardzo realnego i plastycznego, w związku z czym trudno je odróżnić od rzeczywistości).

Aby uniknąć silnego pobudzenia emocjonalnego czy fizjologicznego wywołanego lękiem osoby w PTSD unikają wszystkiego, co kojarzy im się z traumą (np. oglądanie scen w filmach, słuchanie wiadomości, unikanie głośnych i zatłoczonych miejsc). Przejawiają pesymistyczne myślenie o sobie i o świecie, tracą zainteresowanie ważnymi rzeczami, kontaktami społecznymi, mogą unikać ludzi. Może występować również amnezja dotycząca pewnych aspektów traumy, odrętwienie emocjonalne.

Ważne w PTSD jest również ciągłe wzbudzenie autonomicznego układu nerwowego, który niejako poszukuje zagrożenia „skanując” wszystkie potencjalnie zagrażające bodźce z zewnątrz, wynikiem tej nadmiernej czujności są drażliwość, problemy z koncentracją, bezsenność i nasilona reakcja przestrachu. Zaburzenie diagnozuje się po trwaniu objawów powyżej miesiąca, ale może występować również z opóźnioną manifestacją, czyli po upływie 6 miesięcy od zdarzenia, może też przebiegać z objawami dysocjacyjnymi jak depersonalizacja czy derealizacja.

Ostra reakcja na stres (ASD)
muszą zostać spełnione podobne kryteria, co w przypadku PTSD, a mianowicie:
•    ekspozycja na zagrażające wydarzenie
•    unikanie bodźców związanych z tym wydarzeniem
•    ponowne przeżywanie tego wydarzenia
•    obniżenie nastroju i negatywne myślenie
•    wzmożone pobudzenie i reaktywność
•    cierpienie i/lub ograniczone funkcjonowanie

Jest to przejściowe zaburzenie po traumatycznej sytuacji, objawy są podobne do tych w czasie odczuwania silnego lęku w innych zaburzeniach lękowych, najczęściej jednak występuje silna derealizacja i depersonalizacja oraz objawy z ciała i autonomicznego układu nerwowego. Objawy rozpoczynają się bezpośrednio po zadziałaniu bodźca lub już w trakcie jego działania, muszą utrzymywać się powyżej 2 dni i mogą trwać do miesiąca. Po tym czasie mogą samoistnie zniknąć, jednak u ok 80% osób ASD przeradza się w PTSD.

Zaburzenia adaptacyjne
Specyficzny rodzaj zaburzenia, który może rozwinąć się w wyniku działania stresora (jednego lub kilku, które działają jednorazowo lub przewlekle), najczęściej dotyczącego zmiany sytuacji życiowej, np. utraty pracy, śmierci kogoś bliskiego, przejścia na emeryturę, rozwodu, poważnej choroby, przymusowej migracji, osierocenia. Rozwija się zwykle w ciągu miesiąca od zaistnienia stresora i zwykle trwa do nawet 6 miesięcy.
 
Zaistnienie nowej trudnej sytuacji, w której człowiek nie może się odnaleźć, gdyż albo nie ma odpowiednich zasobów, albo przestały działać do tej pory sprawdzające się strategie, albo ma niewystarczające wsparcie społeczne, albo występują wszystkie wspomniane opcje po trochu. Osoby z zaburzeniem adaptacyjnym mogą odczuwać obniżony nastrój bezsens, brak pomysłu na wyjście z sytuacji, lęk, niepewność co do dnia następnego, problemy ze snem, nadmierną drażliwość, mogą przejawiać także szereg różnych zachowań, wykraczających poza te, których można byłoby się spodziewać w zaistniałej sytuacji.

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
Jest to duża grupa różnych dolegliwości, które charakteryzują się przede wszystkim częściową lub całkowitą utratą prawidłowej integracji pomiędzy poczuciem tożsamości, wspomnieniami, wrażeniami i kontrolą ruchów dowolnych. Kluczowy jest tutaj brak potwierdzenia schorzeń somatycznych, które mogłyby stanowić przyczynę pojawiających się objawów. A więc nie ma medycznego wytłumaczenia na pojawienie się tego rodzaju objawu. Można zatem wnioskować, że ma on charakter psychogenny szczególnie, gdy istnieje związek czasowy pomiędzy sytuacją stresową, trudnościami lub potrzebami a wystąpieniem objawów u danej osoby.

Termin konwersja został wprowadzony przez Freuda, a zaburzenia z tej grupy określano mianem histerycznych wiązały się przede wszystkim z obecnością nieuświadomionego konfliktu. Obecnie unika się stosowania nazwy „histeria” ze względu na negatywny wydźwięk i pomijanie realnego cierpienia, którego doświadcza pacjent.

Zaburzenie to współwystępuje najczęściej z zaburzeniami lękowymi i depresyjnymi, częściej dotyka kobiet niż mężczyzn i może pojawiać się już w okresie dzieciństwa i adolescencji. Objawy zwykle mają nagły początek, mogą ustępować samoistnie w krótkim czasie lub zostać utrwalone.

Poniżej przykłady zaburzeń dysocjacyjnych:
•    amnezja dysocjacyjna
•    fuga dysocjacyjna
•    stupor dysocjacyjny
•    dysocjacyjne zaburzenia czucia i ruchu
•    drgawki dysocjacyjne
•    trans i opętanie
•    dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego

Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
To również bardzo rozległa grupa zaburzeń, osoby, które doświadczają tego typu trudności skarżą się na objawy, które mogą sugerować istnienie problemów somatycznych, jednak po wykonaniu szeregu badań nie występują ani zmiany organiczne ani czynnościowe, które mogłyby na to wskazywać. Zaliczamy tutaj między innymi:
•    zaburzenia somatyzacyjne
•    zaburzenia hipochondryczne
•    zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną
•    uporczywe bóle psychogenne

Wspólną cechą powyższych zaburzeń jest nadmierne zaabsorbowanie sprawami zdrowia i zabiegami wokół jego przywrócenia lub zachowania, skupienie na obserwacji funkcjonowania narządów własnego ciała, poczucie choroby, potrzeba badania się i leczenia. Utrzymujące się objawy somatyczne są nawracające i różnorodne, nierzadko znacznie zakłócają funkcjonowanie społeczne i rodzinne.

Zespół Depersonalizacji-Derealizacji
Może występować jako osobna jednostka mimo, że jest często również objawem innych zaburzeń.
Depersonalizacja to poczucie oddzielenia się lub oderwania od siebie, najczęściej uczucie obserwowania siebie samego jakby stało się z boku, swoich procesów psychicznych lub zachowań.

Derealizacja to poczucie, że świat zewnętrzny jest nierealny, nierzeczywisty, jakby był „za szybą”, ludzie mogą wydawać się zautomatyzowani, kształty obiektów i ich wielkość mogą ulegać zmianie. Osoba doświadczająca tych procesów ma świadomość, że jest to zmiana w postrzeganiu.

Pamiętaj, że zaburzenia lękowe można z powodzeniem leczyć. Jeżeli masz wątpliwości, co do swojego stanu zdrowia rozważ kontakt ze specjalistą. On pomoże Ci ocenić czy zmagasz się z zaburzeniami lękowymi.

#ZespółStresuPourazowego, #OstraReakcjaNaStres, #Depersonalizacja, #Derealizacja, #ZaburzeniaDysocjacyjne, #ZaburzeniaAdaptacyjne, #ZaburzeniaSomatyzacyjne

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
·         Nitka-Siemińska A. Zaburzenia lękowe - charakterystyka i zasady leczenia. Forum medycyny rodzinnej 2014; 8(1): 37-43
·         Święcicki Ł. Lęk i zaburzenia lękowe - poradnik dla pacjentów i ich rodzin. 
·         Cierpiałkowska L. (2015). Psychopatologia Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
·         Pużyński, Rybakowski, Wciórka (2011). Psychiatria. T 2. Wrocław: Elsevier Urban & Partner