Terapia rodzin 1

     W terapii rodzin rozumiemy rodzinę jako system, oznacza to, że każdy członek rodziny jest ważnym elementem systemu, każdy z elementów wzajemnie na siebie oddziałuje, elementy systemu połączone są ze sobą spoiwem czyli relacjami, zależnościami emocjonalnymi, ekonomicznymi, prawnymi itp.. W każdym systemie występują również granice (wewnętrzne i zewnętrzne) mogą być elastyczne, sztywne lub rozmyte.

Podsystemy i ich wzajemne powiązania
Każdy system składa się z podsystemów (np. dzieci tworzą rodzeństwo, mama i tata tworzą podsystem rodziców), każdy członek rodziny należy do różnych podsystemów równocześnie. W różnych podsystemach ta sama osoba może pełnić różne role. Podsystemy są częścią większych systemów (np. cała rodzina plus dziadkowie, plus dalsi krewni itd.). Wzajemne powiązania w systemie rodzinnym sprawiają, że każdy oddziałuje na każdego - zmiana w jednej części systemu pociąga za sobą zmianę w całym systemie. W związku z tym w terapii rodzinnej przyglądamy się nie tylko temu jak funkcjonuje cały system, ale także poszczególne podsystemy i każdy członek rodziny osobno. Celem każdej terapii rodzinnej jest wywołanie zmiany, która przywróci rodzinie homeostazę (równowagę).

Możemy to sobie wyobrazić na przykładzie naszego organizmu, wątroba i żołądek to osobne podsystemy, ale razem ze sobą oraz innymi tworzą układ pokarmowy, jeśli choruje jeden narząd to cierpią na tym też inne, np. nieprawidłowe działanie trzustki czy wątroby wpływa na złe trawienie, złe wchłanianie pokarmu itd. Każdy z organów jest połączony ze sobą poprzez układ krwionośny i nerwowy co sprawia, że oddziałują na siebie nawzajem. Nawet gdy boli nas jeden organ i zażywamy lek przeciwbólowy to działa on na cały organizm. Dlatego w terapii rodzin "robimy przegląd całego organizmu" - całej rodziny, by zobaczyć jak działa i co jej szkodzi. Jeśli to możliwe staramy się usunąć przyczynę, ale przy okazji wzmocnić wszystkie inne elementy.

Jak wygląda terapia rodzinna?
Podczas sesji terapeutycznych, które odbywają się cyklicznie, najczęściej co 2 lub 3 tygodnie i trwają około 90 minut członkowie rodziny spotykają się z terapeutą (może być to jeden terapeuta lub kilku). W początkowych spotkaniach biorą zazwyczaj udział wszystkie osoby zamieszkujące razem, z czasem terapeuta decyduje, które z osób i w jakiej konfiguracji się spotykają, może być to matka z dzieckiem lub oboje rodziców z dziećmi, co jakiś czas ponownie spotykają się wszyscy. Spotkania mają na celu umożliwienie swobodnego wypowiedzenia się każdej z osób w bezpiecznej atmosferze i bez stronniczości terapeuty. Głównym celem jest odnalezienie źródła problemu, który uniemożliwia rodzinie prawidłowe funkcjonowanie.

Kiedy zatem udać się na terapię rodzinną?
•    nagła zmiana w rodzinie, z którą nie radzą sobie jej członkowie, może być to zmiana pracy, przeprowadzka, zmiana sytuacji ekonomicznej, pojawienie się choroby somatycznej u któregoś z członków rodziny, mierzenie się z żałobą po śmierci bliskiego członka rodziny;
•    uzależnienie od substancji psychoaktywnych, alkoholu, narkotyków, czy uzależnienia behawioralne jak np. kompulsywne kupowanie, hazard, pracoholizm;
•    problemy wychowawcze z dziećmi;
•    problemy w komunikacji, częste kłótnie, narastające konflikty, agresja;
•    brak zrozumienia i akceptacji, utraty bliskich więzi;
•    objawy zaburzeń psychicznych u dzieci, zachowania autoagresywne, zaburzenia odżywiania.

Terapia rodzinna trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu miesięcy, w zależności od zgłaszanych problemów. Niejednokrotnie w gabinecie terapeutycznym dochodzi do podjęcia trudnych tematów, ujawnienia mocno skrywanych emocji i żalu, jest to jednak mocno oczyszczające i konieczne do przepracowania pewnych trudności i wprowadzenia zmiany. Już podczas trwania terapii rodzinnej można zaobserwować poprawę komunikacji w rodzinie, uwrażliwienie na potrzeby własne i innych osób, wyznaczanie i respektowanie granic własnych oraz innych, są to główne składowe, które pomagają w rozwiązaniu innych trudności.

Wyróżniamy kilka rodzajów terapii rodzin:
•   psychoanalityczna terapia rodzin
przyczyny zaburzeń upatruje się we wpływie doświadczeń wczesnodziecięcych i konfliktów każdego z członków systemu, celem jest uzyskanie wglądu w przyczynę, w konflikty rodzinne, uświadomienie sobie ukrytych treści, a w konsekwencji zbudowanie zdrowych relacji opartych na teraźniejszości, a nie na wyobrażeniach z przeszłości, kluczową rolę odgrywają tutaj osoby dorosłe, jakość małżeństwa i rodziny uzależniona jest od tego, czy osoby ją tworzące potrafią między innymi tolerować niezależność partnera i okresowe frustracje, współpracują ze sobą, traktują się na równi, wyrażają szacunek, zauważają sukcesy i wspierają w trudnościach

•    terapię rodzin opartą na doświadczeniu
przyczyny zaburzeń upatrujemy w niezdolności wyrażania pragnień i tłumieniu uczuć, co przyczynia się do blokowania rozwoju potencjalnych możliwości jej członków i osiągnięcia przez nich rozwoju, wpływa to również na tworzenie dystansu i chłodu emocjonalnego; celem jest zwiększenie wrażliwości na potrzeby i pragnienia własne i innych, rozwój osobowości i samorealizacja każdego z członków rodziny a nie przywracanie stabilności, rozwój odbywa się w kierunku większej swobody wyboru, wewnętrznej integracji i mniejszej zależności od innych

•    behawioralną terapię rodzin
przyczyny zaburzeń upatrujemy w nieadekwatnych reakcjach i zachowaniach członków systemu na bodźce o charakterze społecznym, które są efektem uczenia się, a celem jest uwolnienie rodziny od niepożądanych zachowań, kładzie się nacisk na poprawę komunikacji, wypracowanie kompromisów, naukę mówienia o swoich uczuciach, behawioralna terapia rodzinna to najczęściej terapia pary lub diady rodzic i dziecko przejawiającej objaw

•    komunikacyjna terapia rodzin
trudności w rodzinie rozumie się poprzez analizę komunikacji jej członków, sposób prowadzenia narracji przenosi się na sposób postrzegania i interpretację rzeczywistości, rodzina jest tutaj traktowana jako system otwarty, zdolny do utrzymania równowagi, komunikacja członków systemu odbywa się zarówno werbalnie jak i niewerbalnie, w sposób kołowy a nie linearny, tzn. że nasze zachowanie nie jest wyłącznie reakcją na zachowanie innej osoby, w terapii komunikacyjnej dąży się do zmiany dysfunkcjonalnych wzorców komunikacji

•   strukturalna terapia rodzin
elementem systemu, któremu się przyglądamy jest struktura rodziny, to z jakich podsystemów się ona składa i w jaki sposób budowane są granice pomiędzy poszczególnymi systemami; zdrowymi granicami są granice elastyczne (półprzepuszczalne) to znaczy, że istnieją i są dla wszystkich czytelne, to co powinno przenikać przez te granice przez nie przechodzi (o granicach rozmytych miedzy podsystemami mówimy np. kiedy rodzice nie sypiają razem i jedno sypia z dzieckiem a drugie sypia osobno lub dziecko sypia z rodzicami mimo, że ma np. 8 lat, zbyt sztywne granice to np. drzwi do sypialni rodziców są zamykane na klucz i otwierają się dopiero o 7.30 każdego ranka). Granice służą ochronie, odrębności i  autonomii. Reguła jest taka, że jeśli zewnętrzne granice systemu są usztywnione, to wewnętrzne będą rozmyte i na odwrót. Celem terapii w szkole strukturalnej jest wzmocnienie granic rozmytych, uelastycznienie sztywnych, rozbicie niezdrowych koalicji, stworzenie zdrowych podsystemów jeśli ich nie ma. Zadaniem terapeuty jest doprowadzenie do takiej zmiany struktury rodziny, aby mogła ona samodzielnie radzić sobie z problemami.

•   strategiczna terapia rodzin
jest również nazywana terapią nastawioną na rozwiązanie problemu, podejście to polega na szukaniu jednego elementu w systemie, który należy poruszyć, by system ten sam zaczął się zmieniać, terapia strategiczna nie skupia się na przeszłości, historii rodziny. Głównym celem jest rozwiązanie problemu prezentowanego przez rodzinę poprzez interwencje krótkoterminowe, paradoksalne, skoncentrowane na metodzie.
 
W systemowej terapii rodzin nie mówimy o ludziach chorych lecz o tzw. delegatach systemu. System, który traci homeostazę wydelegowuje osobę, która przejawia objaw, który jest informacją o dysfunkcjonalnym stanie całego systemu.

Jeżeli czujesz, że Twój system rodzinny nie działa prawidłowo, zastanawiasz się czy podjąć terapię rodzinną, czy są do niej wskazania rozważ kontakt ze specjalistą, z psychologiem dziecięcym lub terapeutą rodzin.

     #TerapiaRodzinna, #System, #Podsystem, #Granice

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
·         de Barbaro B, Namysłowska I, Terapia rodzinna. W: Bilikiewicz A, Pużyński S, Rybakowski J, Wciórka J, red. Psychiatria. Tom 3. Wrocław: Urban & Partner; 2003, s. 264–286. 
·         Namysłowska I. Terapia rodzin. Warszawa: Wydawnictwo IPiN; 2000. 
·         Józefik B. Terapia rodzin W: Namysłowska I, red. Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: PZWL; 2004, s. 448–470.
·         de Barbaro B. (red.) „Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1999. Cecchin G. Mediolańska Szkoła Terapii rodzin, Collegium Medicum UJ, Kraków, 1995.
·         Deisller K. „Terapia systemowa jako dialog”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1998.
·         Goldenberg H., Goldenberg I. „Terapia rodzin”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2006.
·         Górniak L., Józefik B. (red) „Ewolucja myślenia systemowego w terapii rodzin”, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2003. Namysłowska I. „Terapia rodzin”, Springer PWN, Warszawa, 1997.