Pokłosie pandemii

   Wraz z pierwszymi doniesieniami dotyczącymi pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 na przełomie 2019 i 2020 roku nie wiedzieliśmy jak bardzo nasze życie ulegnie zmianie. Nagle musieliśmy się dostosować do nowych zasad i restrykcji. Zmieniło się wszystko.

Najbardziej ucierpiało życie społeczne, które kwitło do tej pory w pracy, szkole, na ulicach miast. Ludzie w dużym stopniu zostali pozbawieni możliwości bezpośrednich kontaktów z innymi, a to jest jeden z czynników niezbędnych do zachowania dobrostanu psychicznego. Ponadto wiele osób straciło pracę i podstawowe środki do życia, co przyczyniło się do niepewności ekonomicznej. Całe rodziny zostały zamknięte w domach, w czterech ścianach, zmuszone do nauki i pracy zdalnej (dla wielu osób samo przestawienie się na formę zdalną było mocno stresujące). Zamknięcie w jednej przestrzeni podczas izolacji domowej i brak możliwości przemieszczania się oraz realnego kontaktu z rodziną i znajomymi miało istotny wpływ na poczucie wykluczenia i bezsilności.

Stresory w czasie pandemii
Podsumujmy stresory, z którymi przyszło nam się mierzyć: lęk przed zachorowaniem, lęk przed zachorowaniem bliskich, lęk przed śmiercią, niepewność związana z wydolnością służby zdrowia, ograniczona dostępność do badań i opieki medycznej dla osób chorujących na inne choroby, niepewność związana z przyszłością, niskie poczucie kontroli, zmiana na naukę i pracę zdalną, fizyczny dystans, izolacja społeczna, brak możliwości odpoczynku od siebie nawzajem i intymności na małej powierzchni mieszkalnej w wyniku kwarantanny, przerwanie sieci społecznych, utrata pracy lub zmniejszenie wynagrodzenia, niepewność ekonomiczna, żałoba po śmierci bliskich osób.

Jak te stresory oddziałują na dobrostan psychiczny?
 
Wszystkie te czynniki mają znaczenie dla naszego dobrostanu psychicznego i powodują nasilenie dystresu psychologicznego, który może przyczyniać się do pojawienia i zaostrzenia objawów lękowych, lęku napadowego, lęku uogólnionego, depresji, zespołu stresu pourazowego, zwiększenia używania środków psychoaktywnych i uzależnienie od nich, a sama izolacja wpływa na wzrost przemocy domowej.

Dla osób z zaburzeniami lękowymi, np. fobią społeczną czy agorafobią izolacja mogła na początku przynosić poprawę samopoczucia, gdyż osoby te nie musiały konfrontować się ze stresorami, wiele spraw mogły załatwić on-line lub telefonicznie. Coś co jednak początkowo przynosiło pozytywny efekt na dłuższą metę mogło zwiększyć problem i utrwalić lękowe wzorce postępowania. Dlatego po zmniejszaniu restrykcji i ograniczeń osoby te mogą ze zdwojoną siłą doświadczać swoich objawów.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne prognozuje, że negatywny wpływ pandemii na naszą psychikę będzie widoczny u około 50 % populacji.

Na podstawie badań retrospektywnych epidemii SARS z 2003 roku przypuszcza się, że problemy psychiczne związane z pandemią COVID-19 mogą się utrzymywać przez co najmniej trzy lata po jej zakończeniu. W badaniach przeprowadzonych 2,5‒3 lata po zakończeniu epidemii, u około 20-30 % osób, które były zakażone SARS, stwierdzono umiarkowane do ciężkich objawy zaburzeń lękowych, depresyjnych i zespołu stresu pourazowego. Ponadto u osób, które chorowały, doszło do upośledzenia funkcjonowania społecznego i pełnionych ról społecznych.
 
Zgodnie z raportem ONZ ludzie w czasie pandemii częściej sięgają po środki psychoaktywne jako sposób radzenia sobie ze stresem. W Kanadzie w tym czasie wśród osób w wieku 15-49 lat nastąpił wzrost spożycia alkoholu o 20 %.

Okazuje się, że grupą wiekową osób w Polsce u których najbardziej nasiliły się objawy lęku uogólnionego i depresji na samym początku pandemii byli młodzi dorośli (18-24 lata). Jest to związane na pewno z poczuciem zagrożenia zdrowia i życia własnego i bliskich, ale także z ograniczeniem wolności, nudą i trudnymi relacjami w rodzinie, poczuciem osamotnienia i brakiem prywatności. Młodzi ludzie w tym wieku uczą się poszerzania własnej autonomii i niezależności, jest to ich główne zadanie rozwojowe. Uczą się tego często poprzez rozluźnienie więzi z opiekunami. To czas odkrywania świata i spędzania czasu z bliskimi ludźmi spoza kręgu rodzinnego. Wtedy też zaczynają oni uzyskiwać niezależność finansową i wyprowadzają się z domu. W czasie pandemii młodzi dorośli mieli bardzo ograniczone możliwości spotkań z rówieśnikami. Nauka zdalna była dla wielu dodatkowym źródłem stresu. Życie studenckie praktycznie nie istniało. Ponadto spora część młodych osób straciła pracę dorywczą i musiała powrócić do domu rodzinnego.

Szczególna uwaga powinna być skierowana na młodsze dzieci, które doświadczały tych samych stresorów co dorośli, ale ich psychika była i jest w trakcie rozwoju i kształtowania - nauka umiejętności społecznych, mechanizmy radzenia sobie, eksploracja środowiska, podejmowanie nowych wyzwań - warto obserwować jak dzieci radzą sobie z tymi zadaniami i jeżeli pojawią się jakieś nieprawidłowości takie jak trudności z koncentracją, drażliwość, nerwowość, lęk, niechęć do nawiązywania kontaktów z innymi - rozważyć kontakt ze specjalistą.

Skutki przechorowania COVID-19
A gdyby tego było mało po przechorowaniu COVID-19 może wywoływać u niektórych osób objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (zawroty głowy, ból głowy, zaburzenia świadomości). Wystąpiły one u około 25% chorych. Zaobserwowano, że wcześniejsze epidemie wirusowe były związane z objawami neuropsychogennymi, takimi jak demielinizacja (rozpad osłonek mielinowych nerwów), encefalopatia (uszkodzenia mózgowia) i zaburzenia nerwowo-mięśniowe, a także zmiany nastroju. Objawy występowały już podczas infekcji lub po wyzdrowieniu w kolejnych tygodniach, miesiącach a nawet później.

Z pewnością sporo osób poradzi sobie z wyzwaniami psychicznymi związanymi z epidemią COVID-19, jednak prawdopodobnie zaostrzy ona u wielu osób istniejące zaburzenia i przyczyni się do wystąpienia wielu nowych związanych ze stresem.

#DobrostanPsychiczny, #Pandemia, #Koronawirus, #Izolacja, #Wykluczenie, #Stresory, #FobiaSpołeczna, 

    #LękSpołeczny, #Psychoterapia, #Lęk, #Unikanie, #ŚrodkiPsychoaktywne, #Przemoc, #Osamotnienie, #Stres, 

     #SkutkiCovid19

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•    Bębenek M. Jędrocha M. (2021) Pandemia a zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży
•    Babicki M., Mastalerz-Migas A., Występowanie zaburzeń lękowych wśród Polaków w dobie pandemii COVID–19, Psychiatria Polska, Nr 188: 1–1.
•    Taylor S., Landry C. I in., COVID stress syndrome: Concept, structure, and correlates, Anxiety and Depression Association of America, Wiley, 2020.
•    Cohen S. Social relationships and health. Am. Psychol. 2004; 59(8): 676–684.
•    Dymecka J. (2021) Psychospołeczne skutki pandemii COVID-19. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2021; 16, 1–2: 1–10
•    Gambin M., Sękowski M. i in., Uwarunkowania objawów depresji i lęku uogólnionego u dorosłych Polaków w trakcie epidemii Covid-19 – raport z badań podłużnych. Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii, 2020.
•    Heitzman J. (2020). Wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne. Psychiatria Polska 54(2); 187-198.
•    Kroplewski Z., Serocka A., Wsparcie społeczne a poczucie sensu życia u osób z zaburzeniami lękowymi – doniesienie wstępne, Psychiatria Polska, NR 53(2): 313-324.
•    Szawłowska-Sokół M. (2021). Wpływ kwarantanny na zdrowie psychiczne podczas pandemii COVID-19. Psychiatria 18, 1: 57–62.
•    Tucker P., Czapla C., Post-COVID Stress Disorder: Another Emerging Consequence of the Global Pandemic, Psychiatric Times, Nr 38:1, 9-11.