Stres
Czym jest stres?
Stres to fizjologiczna reakcja organizmu na różnego rodzaju
bodźce z zewnątrz lub z wewnątrz organizmu (nasze myśli, sygnały z ciała).
Źródłem stresorów mogą być czynniki fizyczne (np.
hałas, choroby, katastrofy, wypadki), społeczne (np. brak
zatrudnienia, ciąża i poród, problemy rodzinne, utrata bliskiej osoby),
ale ogromną rolę odgrywają nasze przekonania na temat tego,
co nas stresuje.
Stres to reakcja organizmu na jakąś sytuację/zdarzenie. Trwa
tak długo, aż organizm nie przystosuje się do nowej sytuacji, tak by
nie stanowiła już ona wyzwania. Im większa konieczność
przystosowania się (adaptacji) tym potencjalnie większy stres. Stres nie jest
związany jedynie z negatywnymi wydarzeniami. Stresujące może być wyjście na randkę, wyjazd na
wakacje, awans, ślub czy budowa domu.
W naszym życiu występują stresory większe i mniejsze, codzienne takie jak kłótnia z bliską
osobą, spóźnienie do pracy, zbyt duża ilość obowiązków, większe stresory związane ze
zmianą w życiu jak przeprowadzka, nowa praca, ślub, rozwód czy narodziny dziecka. Zdarza się również stres ekstremalnie
silny związany z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia lub życia.
Za „ojca stresu” uznaje się kanadyjskiego fizjologa Hansa
Selye’go. Wyróżnił on dwa rodzaje stresu: dystres (negatywny stres)
często paraliżujący, niosący cierpienie i dezintegrację psychiczną, oraz eustres
(pozytywny stres), który motywuje do wysiłku i osiągnięć życiowych.
W psychologii wymienia się także stres destrukcyjny o
wyraźnie negatywnym charakterze dla funkcjonowania człowieka i jego zdrowia,
który wywołuje często reakcje ucieczkowe i stres konstruktywny,
prowadzący do pozytywnych zmian w życiu.
Kiedy stres jest stresem pozytywnym?
Można uznać sytuację trudną za tzw. „dobry stres”, gdy:
• stres
motywuje do działania,
• stres
podnosi poziom energii,
• stres
mobilizuje siły organizmu do walki,
• stres
umożliwia koncentrację na problemie,
• stres
staje się bodźcem do podejmowania wyzwań,
• dzięki
stresowi człowiek stawia czoła przeciwnościom życiowym,
• umiarkowany
stres jest czynnikiem rozwoju i towarzyszy każdej zmianie w życiu,
• stres
wpływa na realizację ambitnych celów,
• stres
sprzyja zdrowej rywalizacji.
Co się dzieje z organizmem w trakcie stresu?
Stresory aktywują złożone mechanizmy reagowania zarówno fizjologicznego jak
i psychologicznego. Wielu uważa, że dzisiejsza reakcja na stres jest
pozostałością ewolucji i nadal, choć w dużo mniejszym stopniu niż kiedyś ma za
zadanie pozwolić nam przeżyć/przetrwać. Dlatego stres odczuwa każdy z nas w
mniejszym lub większym stopniu. Wspomniane przeżycie/przetrwanie było i jest
możliwe dzięki uruchomieniu reakcji walki lub ucieczki.
Odczuwane niebezpieczeństwo aktywuje autonomiczny układ nerwowy. Wydzielane są
hormony stresu, takie jak kortyzol, a także adrenalina. Hormony
odpowiadają za pobudzenie organizmu (wzmożona reakcja układu krążenia,
intensywne oddychanie, zwiększony przepływ krwi do aktywnych mięśni, zwiększona
aktywność umysłowa i fizyczna). To ułatwia szybszą jego reakcję na
niebezpieczeństwo.
Jakie mogą być objawy fizyczne stresu?
•
ból głowy
•
napięcia mięśni
•
ból brzucha
•
szczękościsk
•
mdłości
•
suchość w ustach
•
nadmierna potliwość
•
przyśpieszony oddech
•
zanurzenia hormonalne
Jakie mogą być objawy behawioralne stresu?
•
impulsywność
•
zwiększony lub zmniejszony apetyt
•
bezsenność lub nadmierna senność
•
tiki nerwowe
•
nagłe wybuchy złości lub płaczu
•
sięganie po używki
•
chroniczne zmęczenie
Jakie mogą być objawy psychiczne stresu?
•
trudności w koncentracji
•
niższe poczucie własnej wartości
•
rozdrażnienie, złość
•
podejrzliwość i wrogość
•
częste zmiany nastroju
•
problemy z pamięcią
•
lęki, niepokój
•
przygnębienie
•
gonitwa myśli
Przewlekły stres
Organizm poddany stresowi zbyt często lub zbyt długo może
ponosić nadmierne koszty w postaci wyczerpania, zwiększonej podatności na
choroby i gorszego funkcjonowania. Jeśli organizm jest długotrwale
wystawiony na przewlekły stres może to prowadzić do różnych dolegliwości, a
nawet rozwoju chorób.
Przewlekły stres może być przyczyną
takich dolegliwości, jak:
bóle głowy, szyi lub pleców, drżenie kończyn, kołatanie
serca, suchość w gardle, problemy ze snem, biegunki, zaparcia, nudności,
nadwrażliwość jelit, brak energii, ciągłe zmęczenie, obniżenie odporności,
wypadanie włosów, łamliwość paznokci.
Może być również przyczyną rozwoju chorób: wrzody
żołądka i dwunastnicy, nadciśnienie tętnicze, choroby serca i układu krążenia,
cukrzyca, migreny, artretyzm, astma, bezsenność, anoreksja, bulimia,
otyłość/niedowaga, schorzenia skóry (np. pokrzywka, opryszczka, egzema,
łuszczyca, trądzik), zaburzenia popędu płciowego, problemy z erekcją u
mężczyzn, zaburzenia menstruacyjne u kobiet, wahania hormonalne, zaburzenia
depresyjne i lękowe.
Jeżeli przeżywasz nadmierny stres i nie potrafisz sobie z nim
poradzić, stres ten zaostrza u Ciebie przebieg choroby lub obawiasz się, ze
może się ona u Ciebie rozwinąć rozważ konsultację ze specjalistą - psychologiem
lub psychoterapeutą.
#Stres, #PrzewlekłyStres, #SkutkiStresu, #ObjawyStresu, #Dystres,
#Eustres, #StresDestrukcyjny, #StresKonstruktywny, #ReakcjaWalkiIUcieczki,
#AutonomicznyUkładNerwowy, #Kortyzol
Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•
Centrum Kontroli i Zapobiegania
Chorobom. Radzenie sobie ze stresem. (https://www.cdc.gov/violenceprevention/suicide/copingwith-stresstips.html)
•
Lazarus R.S.: Paradygmat stresu i
radzenia sobie. "Nowiny Psychologiczne", 3-4, 2-39, 1986.