Anoreksja

  Czym jest anoreksja?
Anoreksja jest rodzajem zaburzenia odżywiania - nazywana jadłowstrętem psychicznym, jest to choroba polegająca na świadomym ograniczeniu przyjmowanych kalorii w celu redukcji masy ciała. W wyniku postępującej choroby osoby z anoreksją zmagają się z wieloma innymi problemami i zaburzeniami - somatycznymi, hormonalnymi czy metabolicznymi.

Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, związane są nie tyle z potrzebą redukcji masy ciała, ile z lękiem przed przytyciem mimo utrzymywania niedowagi. Jest to przewlekłe głodzenie się prowadzące do niedoborów żywieniowych i wyniszczenia. Jedzeniu towarzyszy ciągłe poczucie winy, obsesyjne monitorowanie kalorii, dyskomfort wywoływany naturalnymi odczuciami fizjologicznymi.

Wyróżniamy dwa główne typy:
•    typ restrykcyjny dominuje tutaj głodzenie się, nie występują stany objadania się, nadużywania środków przeczyszczających, odwadniających, nie dochodzi do wymiotowania;
•    typ bulimiczny dochodzi do niekontrolowanego objadania się, wywoływania wymiotów, stosowania środków przeczyszczających.

Anoreksja - czynniki ryzyka
Według badań kobiety chorują nawet dziesięć razy częściej niż mężczyźni, najczęściej pierwsze objawy można rozpoznać w wieku 14 – 18 lat. Wśród czynników ryzyka wyróżnia się połączenie biologicznych, psychologicznych oraz środowiskowych. Zwykle chorobę wyzwala stresujące wydarzenie w życiu danej osoby, które może być podtrzymywane przez czynniki rodzinne (sztywność relacji wewnątrzrodzinnych, brak nawyku wspólnego rozwiązywania problemów, dominująca matka i bierny ojciec, nadmierne przywiązanie dziecka do jednego z rodziców). Ogromne znaczenie ma także nieprawidłowo kształtująca się osobowość, nadmierny perfekcjonizm i lęk przed niepowodzeniam, zaniżona samoocena, podatność na krytykę, nadwrażliwość emocjonalna. Wśród czynników społeczno-kulturowych na uwagę zasługuje obecny ideał urody, nacisk mediów, wyśmiewanie przez rówieśników.

Co ważne zaburzenia odżywiania w anoreksji rzadko są problemem pierwotnym - najczęściej są one zewnętrzną manifestacją konfliktów wewnętrznych, z którymi pacjent nie potrafi sobie poradzić. A więc poprzez objaw jakim jest jadłowstręt psychiczny dana osoba próbuje poradzić sobie z innymi często nieuświadomionymi konfliktami i problemami.

Objawy anoreksji (nie wszystkie z poniższych muszą wystąpić):
•    utrata masy ciała,
•    zaburzenia hormonalne,
•    ograniczenia ilościowe i jakościowe w przyjmowaniu pokarmów,
•    napady objadania się i wymiotów (tzw. typ bulimiczny),
•    jadłowstręt psychiczny typowy (poczucie, że jest się zbyt otyłym),
•    jadłowstręt psychiczny atypowy (nieumiejętność przerwania diety mimo świadomości bycia zbyt szczupłym).
 
Kryteria diagnostyczne pomagające rozpoznać anoreksję:
•    zmniejszenie masy ciała o 15% w stosunku do oczekiwanej dla danego wzrostu, płci i wieku (BMI < 17,5),
•    zachowania zmierzające do utraty masy ciała (odmawianie jedzenia, wywoływanie wymiotów lub stosowanie środków lub produktów, które mają działanie przeczyszczające, nadmierne ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków obniżających łaknienie itp.),
•    ocenianie siebie jako osoby otyłej, obraz siebie jest znacząco zaburzony, zaburzenia samooceny,
•    lęk przed przytyciem, często mimo bardzo niskiej masy ciała odmowa jej utrzymania i chęć dalszego chudnięcia,
•    myśli o charakterze lękowym (mogą mieć charakter intruzywny),
•    zaburzenia hormonalne (na przykład brak miesiączki u kobiet, impotencja u mężczyzn), ponadto zmiany w produkcji hormonów tarczycy, insuliny, hormonu wzrostu,
•    wykluczenie bulimii.

Przebieg choroby
Przebieg choroby może być długotrwały i wyniszczający, dlatego tak ważne jest by leczenie rozpocząć jak najwcześniej, kiedy tylko pojawią się niepokojące objawy. Zapobiega to utrwalaniu się nieprawidłowych schematów zachowań i myślenia, wystąpieniu powikłań somatycznych. Na wczesnym etapie choroby łatwiej też o pełne jej wyleczenie.

Choroba nieleczona może rozwijać się przez wiele miesięcy lub lat. Chudnięcie podnosi samoocenę i daje poczucie kontroli nad życiem. Pacjenci nasilają swoje zachowania w mechanizmie sprzężenia zwrotnego dodatniego (chcę schudnąć, więc chudnę, udaje mi się, więc chcę schudnąć jeszcze). Uzyskane poczucie kontroli często kompensuje brak poczucia kontroli w innych obszarach (na przykład zdobyte poczucie kontroli nad własnym ciałem kompensuje poczucie bezradności wobec rozwodu rodziców). Niestety postępująca utrata masy ciała nasila pojawiające się problemy zdrowotne (zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia metaboliczne, zaniki tkankowe i narządowe). Większość pacjentów pozostaje bezkrytyczna mimo silnej reakcji ze strony otoczenia. Wraz ze stygmatyzacją oraz brakiem zrozumienia mogą pojawiać się zaburzenia lękowe i depresyjne.

Leczenie anoreksji
Pacjenci na pewnym etapie zostają poddani leczeniu, część z nich przymusowo (lecz to pogarsza rokowanie). Wyleczeniu ulega ok 40 % pacjentów, przejściowej poprawie ok. 30 %, a ok. 30 % choruje dalej. Anoreksja jest schorzeniem psychicznym o największym ryzyku przedwczesnej śmierci.

Leczenie jest bardzo wymagające i trudne, gdyż anorektycy często mają silne poczucie autonomii i nie godzą się na utratę poczucia kontroli uzyskanego przez chudnięcie.

Na pierwszym miejscu stosuje się psychoterapię - zaleca się zaczynanie od terapii rodzinnej w połączeniu z indywidualną, a po wzroście masy ciała wdrożenie terapii behawioralno - poznawczej, psychodynamicznej (bardzo często stosuje się terapię grupową) lub w innym nurcie o udowodnionej klinicznej skuteczności.

Można stosować farmakoterapię, jednak wciąż nie ma dowodów na skuteczność, ale czasami pomocniczo stosuje się fluoksetynę.

W skrajnych przypadkach leczenie zaczyna się od pobytu w szpitalu, gdzie pacjent musi zwiększyć masę ciała, powinien przybierać 0,5 – 1,5 kg w ciągu tygodnia. Wagę trzeba monitorować bardzo skrupulatnie, nie wolno też ulegać pokusie zbyt szybkiego uzupełnienia niedoborów masy ciała, gdyż wycieńczony metabolicznie organizm nie jest w stanie strawić zbyt dużej ilości pokarmu na raz, co może doprowadzić do powikłań metabolicznych (w tym zgonu).

Jeżeli podejrzewasz u siebie lub swojego dziecka zaburzenia odżywiania umów się na konsultację do psychologa lub psychoterapeuty. Najważniejsze w tym przypadku jest szybkie działanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

#Anoreksja, #ZaburzenieOdżywiania, #JadłowstrętPsychiczny, #Zaburzenia, #KonfliktWewnętrzny, #LeczenieAnoreksji, #DiagnozaAnoreksji

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•    Kręgielska-Narożna M., Walczak-Gałęzewska M., Lis I., Bogdański P., (2014) Jadłowstręt psychiczny – co widzą „motyle”? Farmacja Współczesna 7: 1-6.
•    Sommer H. (2016) Anoreksja nastolatek w świetle badań. Droga do sukcesu czy akt powolnej autodestrukcji? Lubelski Rocznik Pedagogiczny 36 (1).