Pozabezpieczne style przywiązania a relacje w dorosłym życiu cz. 2

  Kontynuując opis stylów przywiązania dziś zajmiemy się stylami pozabezpiecznymi: lękowo-unikającym, lękowo-ambiwalentnym i zdezorganizowanym.

Styl unikający
•    Styl unikający (lub lękowo-unikający) - więź ta kształtuje się, gdy dziecko doświadcza ciągłego odrzucenia przez matkę, jest „karane” za każdym razem, gdy próbuje być blisko. Są to sytuacje w których matka odrzuca ciążę lub dziecko po urodzeniu, jest niechętna, gani spojrzeniem, karze milczeniem, odsuwa się emocjonalnie lub jest niedostępna fizycznie, np. w związku z chorobą lub pracą. Dziecko uczy się, że opiekun nie zaspokaja jego potrzeb, więc z czasem przestaje szukać bliskości. Z jednej strony pragnie jej, a z drugiej chce jej uniknąć, ponieważ niezaspokojone potrzeby sprawiają ból. Powtarzające się komunikaty z otoczenia zdają się mówić: „musisz radzić sobie sam, bo nikogo nie obchodzi co się z tobą stanie”.

Takie dziecko zdaje się być nad wyraz samodzielne, niezwiązane silnie z opiekunem. Jednocześnie w dużym napięciu doświadcza jego nieobecności. Rozwój stylu unikającego może być wzmacniany poprzez nadmierne chwalenie dziecka za „bycie grzecznym, cichym, bezproblemowym i samodzielnym”.

Osoba taka wyrasta na człowieka, który za wszelką cenę dąży do niezależności i unika zaangażowania emocjonalnego. Minimalizuje znaczenie emocji i uczuć. Ma trudność w otwieraniu się, we wspieraniu bliskich, mówieniu o emocjach, okazywaniu uczuć. Osoby o takim stylu więzi stosują różne metody dystansowania się od partnerów, np wybierają hobby, pracę, przyjaciół. Często odczuwają skrajne uczucia dotyczące partnera, z jednej strony mogą za nim tęsknić, gdy jest daleko a z drugiej wpadają w panikę, gdy jest za blisko i robią wszystko by „uciec”, gdy robi się zbyt poważnie. Takie też mieszane sygnały wysyłają partnerowi, z jednej strony nie są gotowe na zaanagażowanie, mogą zachowywać się lekceważąco, nie okazywać uczuć, a z drugiej cały czas pozostają w relacji i mówią o potrzebie większej bliskości.

Aby wytłumaczyć sobie swoje zachowanie często skupiają się na niedoskonałościach partnera, mają tendencje do obwiniania go. Mogą też wchodzić w relacje, które z góry są skazane na przegraną, np. romansują z mężczyzną/kobietą, która jest w związku małżeńskim. 

Wszystkie te zabiegi, często nieświadome są po to by partner nie ograniczał, by nie być od niego zależnym.
Bliskość w związku kojarzy im się z utratą części siebie i zagrożeniem swojej odrębności. Jedyną metodą na zachowanie bezpieczeństwa w relacji może wydawać mu się kontrolowanie bliskości i utrzymywanie jej na możliwie minimalnym poziomie.

Skorupa Żółwia
Agnieszka Stein, psycholożka, porównuje styl lękowo-unikający do żółwia. Jego twarda skorupa jednocześnie chroni przez zranieniem, ale i utrudnia komunikację ze światem zewnętrznym - tworzenie relacji, proszenie o pomoc. Żółw odczuwa szereg emocji, ale ma tendencję do tłumienia ich, gdyż są zbyt trudne do przekazania, do czucia. Potrzeba kontroli i ciągłe sprawdzanie czy jest się w odpowiedniej odległości od partnera, nie za blisko, nie za daleko prowadzi do frustracji, dlatego częstym uczuciem jest złość. Jak tylko pojawia się sygnał do ucieczki żółw chowa się w skorupie odcinając od tego co na zewnątrz.

Styl lękowo-ambiwalentny
•    styl lękowo-ambiwalentny - więź ta wykształca się u dziecka, które dorasta z osobą niestabilną, raz dla niego dostępną a raz nie. Nie ma w tej relacji stałości, nie można przewidzieć kiedy znów obiekt będzie dostępny i na jakie potrzeby odpowie. Najczęściej obiekt jest chwiejny emocjonalnie, nieobecny fizycznie lub emocjonalnie, nadmiernie lękowy, zestresowany lub nieporadny. Generuje to duży poziom lęku u dziecka, bo nigdy nie wiadomo, co się stanie. Takie dziecko przeżywa swojego rodzica i innych ludzi jako nieprzewidywalnych, przebywa blisko, raczej nie eksploruje świata, bo boi się, że gdy chociaż na chwilę się oddali to obiekt „zniknie na zawsze”. W trakcie separacji odczuwa nieustanny stres i nie mija on po powrocie opiekuna.

Osoba dorosła, ciągle zabiega o uwagę jednocześnie odczuwając lęk przed porzuceniem i utratą. Nieustannie martwi się o to, że partner przestanie ją kochać. Skanuje otoczenie w poszukiwaniu sygnałów czy partner nie odsuwa się za daleko, jeśli tak, to potrzebuje natychmiastowego zapewnienia, że nadal je kocha, a one nie zrobiły nic złego. A także, że partner nie jest zainteresowany nikim innym.

Jeśli nie są nikim w relacji, czują się niekompletne.

Osoby o takim stylu więzi są bardzo impulsywne i w trakcie kłótni trudno im skupić się na racjonalnych argumentach. Jeśli coś im przeszkadza, nie potrafią o tym powiedzieć, tylko oczekują, że partner zgadnie, o co im chodzi. Zdarza się, że grożą odejściem, wycofują się, wzbudzają zazdrość i robią inne rzeczy by zwrócić na siebie uwagę.

Macki meduzy
Agnieszka Stein, porównuje styl lękowo-ambiwalentny do meduzy, która praktycznie nie potrafi żyć samodzielnie, potrzebuje stada i symbiozy. Jest miękka, bez siły wewnętrznej, prawie całkowicie zależna od czynników zewnętrznych. Meduzy boją się samotności i żeby jej uniknąć gotowe są poświęcić własne potrzeby, mogą latami żyć w toksycznych związkach, by tylko nie być same.

Styl zdezorganizowany
•    styl zdezorganizowany - wykształca się u dzieci maltretowanych, zaniedbanych i doświadczających przemocy psychicznej i/lub fizycznej lub u takich, których rodzice sami nie poradzili sobie z własnymi traumami i przenoszą je na swoje dzieci. Takiemu dziecku na pewno brakuje poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, a więc odczuwa zdezorientowanie, bo jednocześnie chce zbliżyć się do rodzica i go unikać. Często musi szybko dorosnąć, by poradzić sobie z konfliktami wewnętrznymi swoich opiekunów.

Dzieci, które charakteryzują się tym stylem przywiązania, są ciągle czujne i kontrolujące, w ciągłym oczekiwaniu i napięciu na to, co się wydarzy. Dezorganizacja powoduje, że bliskość jest przerażająca. W dorosłości człowiek o stylu zdezorganizowanym postrzega siebie jako osobę mało wartościową, niekompetentną i nieatrakcyjną. Ma problem z radzeniem sobie ze stresem i emocjami, Uważa, że inni ludzie są zagrażający i niegodni zaufania. W sytuacjach bliskości odczuwa zagrożenie, może być pasywny, nieśmiały i unikać konfliktów lub zachowywać się impulsywnie i agresywnie lub autoagresywnie. Przemoc to jeden ze znanych sposobów na wchodzenie w relacje z innymi ludźmi, dlatego strategie upokarzania innych, obrażania, podporządkowania są bardzo częste. Jeżeli partner jawi się jako silniejszy mogą występować strategie podporządkowania się czy uwodzenia. W stylu zdezorganizowanym przeplata się bliskość z zagrożeniem, miłość z nienawiścią.

Nad stylem przywiązania również możemy pracować, tak aby był on zdrowy i bezpieczny jeśli jeszcze nie jest. Z pewnością pomaga w tym wiązanie się z ludźmi o bezpiecznym stylu przywiązania, którzy mogą być ogromnym wsparciem i ostoją. Do tworzenia bezpiecznego stylu przywiązania dąży również psychoterapia, podczas relacji terapeutycznej pacjent uczy się doświadczać na własnej skórze bezpiecznej relacji i wszystkiego co z nią związane.

#StylPrzywiązania, #TeoriaWięzi, #PozabezpiecznyStylPrzywiązania, #ZdezorganizowanyStylPrzywiązania, #UnikającyStylPrzywiązania, #LękowoAmbiwalentnyStylPrzywiązania

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•    Ewa Budzyńska: Rodzinne więzi: dane, zadane, odrzucane? Socjologiczne refleksje nad przemianami rodziny współczesnej, w: U. Swadźba, B. Pactwa, M. Żak (red.): Praca – więź – integracja: wyzwania w życiu jednostki i społeczeństwa: monografia poświęcona pamięci prof. zw. dr. hab. Władysława Jachera, T. 2, Wartości i więzi społeczne, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015.
•    Sławomir Cudak: Znaczenie więzi emocjonalnych w rodzinie dla prawidłowego funkcjonowania dzieci, Pedagogika Rodziny 2/4, 2012, Muzeum Historii Polski.
•    Leon Dyczewski: Więź między pokoleniami w rodzinie, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL, 2002.
•    Grzegorz Iniewicz: Zaburzenia emocjonalne u dzieci i młodzieży z perspektywy teorii przywiązania, Psychiatria Polska, 42 (5), 2008.
•    Prof. dr hab. med. Irena Namysłowska: Zaburzenia przywiązania, Wydawnictwo Medical Tribune Polska Sp. z o.o., Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii, https://podyplomie.pl/psychiatria/16808,zaburzenia-przywiazania.
•    Arthur S. Reber, Emily Reber: Słownik Psychologii, Wydawnictwo naukowe Scholar, Warszawa 2005.
•    Agnieszka Stein: O przywiązaniu. Jak budować bezpieczną więź z dzieckiem, Serwis internetowy „Dzieci są ważne”, https://dziecisawazne.pl/style-przywiazania/. 
•    Wallin, D.K., Przywiązanie w psychoterapii. Wydawnictwo UJ, Kraków 2011
•    Levine A., Heller R. Partnerstwo, bliskość. Jak teoria więzi pomoże Ci stworzyć szczęśliwy związek? Feeria, Wydawnictwo JK, Łódź 2020
•    Ainsworth, M., Attachment, exploration, and separation: Illustrated by the behavior of one-year-olds in a strange situation. Child Development;
•    Malina, A., Styl przywiązania młodych kobieta a ich satysfakcja z życia w różnych fazach rozwoju rodziny [w:] Psychologia rozwojowa, Nr 16(1)/2011, Bydgoszcz
•    Taylor, Ch., Zaburzenia przywiązania u dzieci i młodzieży. Poradnik dla terapeutów, opiekunów i pedagogów. GWP, Sopot 2014