Somatic Experiencing 1 (Doświadczanie somatyczne)

   Somatic Experiencing jest jedną ze skutecznych metod ukierunkowanych na leczenie objawów traumy. Wykorzystuje się w niej świadomość doznań płynących z wnętrza ciała (felt sense).

Twórcą Somatic Experiencing jest Peter A. Levine. Według niego trauma jest zaburzeniem na poziomie fizjologicznym. Przejawia się przede wszystkim w ciele, a stany psychiczne, które jej towarzyszą są odpowiedzią na to, co się w nim dzieje. A zatem to odczucia z ciała, a nie intensywne emocje prowadzą do wychodzenia z traumy.

Walcz, uciekaj albo zastygaj w bezruchu
W sytuacjach potencjalnie traumatycznych dochodzi do wysokiego poziomu pobudzenia fizjologicznego i uaktywnienia się reakcji obronnej walcz lub uciekaj. Jeżeli osoba doświadczająca ekstremalnego stresu nie ma możliwości ucieczki ani podjęcia walki, wówczas zamiera/zastyga. Jest to trzecia reakcja pozwalająca przetrwać. Zwraca na to uwagę również teoria poliwagalna, stworzona przez Stephena Porgesa, która mówi, że jeśli w obliczu zagrożenia nie możemy skorzystać z systemu zaangażowania społecznego (np. proszenia o pomoc) ani odruchu walki i ucieczki - nasz organizm przełącza się na najbardziej pierwotny odruch odcięcia lub zastygnięcia w bezruchu, który ma nam uratować życie. W sytuacji zamarcia nie dochodzi jednak do rozładowania napięcia (pobudzenia, energii). Ta nierozładowana energia zostaje uwięziona w systemie nerwowym i wywołuje specyficzne zaburzenia psychiczne i bóle somatyczne, energia walki przemienia się w złość a energia ucieczki w bezradność. Jeśli organizm może wyładować tą energię (może jeszcze się cofnąć do reakcji walki i ucieczki), to trauma nie wystąpi.

Zamarcie
Jeśli spróbujemy zajść od tyłu np. ptaka dziobiącego ziarno i weźmiemy go do ręki to znieruchomieje, jeśli odłożymy go z powrotem na ziemię to otrząśnie się, prawdopodobnie podskoczy kilka razy i odleci. Natomiast jeśli ptak dziobiący ziarno nas zauważy, przestraszy się i będzie próbował uciekać a my go złapiemy i przytrzymamy a on wówczas znieruchomieje, to zostanie w tym stanie znacznie dłużej niż za pierwszym razem. Wychodząc z tego stanu będzie się prawdopodobnie długo miotał i będzie nadpobudliwy, a próbując odlecieć wykona dużo nieskoordynowanych ruchów.

Sytuacja ta pokazuje jak lęk wydłuża i wzmacnia reakcję zamarcia oraz że proces powrotu do ruchu również jest wtedy pełen lęku. Dzieje się tak również u ludzi - np. żołnierz w szpitalu polowym idący na operację w stanie silnego lęku i wzbudzenia po narkozie obudzi się w stanie kompletnej dezorientacji. Z biologicznego punktu widzenia zachowa się jak złapane zwierzę, którego reakcja ucieczki została przerwana. Gdy zdobycz wychodzi ze stanu zamarcia (a drapieżnik jest obecny w pobliżu) niejednokrotnie jej życie zależy od tego czy wyrazi agresję.

Po urazie zamarcie jest podtrzymywane, gdyż wyrażanie agresji tak bardzo przeraża, że jest ona trudna do wyrażenia. Często jest kierowana przeciwko sobie poprzez autoagresję, przybiera formę depresji, zaburzeń lękowych i różnych objawów stresu pourazowego.

Ofiara traumy pozostaje w niszczącym cyklu przerażania, wściekłości i zamarcia, choć jest jednocześnie stymulowana do ucieczki i kontrataku.
 
Każde kolejne zamarcie prowadzi do kumulacji objawów
Potrzeba dużo czasu, aby reakcja zamierania wywołała objawy traumy. Na poziomie fizjologicznym każde kolejne zamieranie jest takie jak pierwsze, jednak z każdym kolejnym wzrasta poziom energii, którą należałoby odreagować. Kumulująca się energia powoduje tworzenie się objawów, kolejnych i kolejnych. Reakcja zamarcia wzmacnia się.
 
Winna jest kora nowa?
Levin zauważył, że ludzie często tłumią naturalne sposoby regulowania układu nerwowego kierując się uczuciem wstydu wynikającym z wszechobecnych myśli, osądów i kontroli, czyli części mózgu racjonalnego - kory nowej.

Obecnie w większości kultur panuje powszechne przekonanie, że „siła” oznacza „wytrzymałość” - że bohaterstwem jest pójść dalej, jakby nigdy nic się nie stało, bez względu na to jak poważne są objawy. Używając racjonalnej części mózgu i zdolności do racjonalizowania, idziemy do przodu bez okazywania emocji. Jeśli zaprzeczamy wstrząsającym przeżyciom, skutki traumy przechodzą w postać chroniczną. Niedokończone reakcje zamrożone w naszym ciele są jednak jak nierozbrojone bomby z opóźnionym zapłonem. Dopóki nie znajdziemy narzędzi, aby je rozbroić dopóty będziemy wybuchać przy różnych okazjach. Tłumienie i zaprzeczanie oddalają od znalezienia tych narzędzi.

Somatic Experiencing, jako jedna z możliwych terapii traumy daje nam narzędzia. Jej celem jest właśnie dokończenie odruchów, które zostały zablokowane i zamrożone poprzez unieruchomienie albo przytłaczające odczucie strachu. Dzieje się to przy pomocy zjawiska jakim jest felt sense, rozwojowi rezyliencji i umiejętności pomieszczania pojawiającej się w ciele energii.

Aby poradzić sobie z traumą potrzebna jest psychoterapia, która pomoże między innymi odblokować doświadczenia urazowe tak, aby układ nerwowy mógł je przetworzyć na nowo.

#SomaticExperiencing, #FeltSense, #Trauma, #Zamarcie, #ReakcjaWalki, #ReakcjaUcieczki, #MózgRacjonalny

Opracowała: mgr Klaudia Radecka
•     Levine P.A., Frederick A. (2012). Obudźcie tygrysa. Leczenie traumy. Warszawa: Wyd. Czarna Owca